KÖROĞLU, KAHRAMANLIK VE VATANSEVERLİK

Özet

Azerbaycan'ın kahramanlık destanlarında özellikle halkın hayatı ile ilgili tarihi hadiselerden, onun hak-adalet ve hürriyet(azaldık) uğrunda yaptığı (apardığı) mücadeleden bahis edilir. Böyle destanların kahramanları halk içinden çıkmış mert ve yiğit insanlar olur ki,  onlar genç neslin eğitiminde, talim ve terbiyesinde en güzel ve değerli örneklerdir. Bunlardan birisi Köroğlu destanıdır.

Anahtar Kelimeler: Köroğlu, destan, kahramanlık, vatanseverlik.

*********************

Abstract

                                             -Prof. Dr. Rufat Latifoglu Huseynzadeh

Epic, patriotic and heroic motives Koroghlu

The article examines the motives of patriotism and heroism epic folklore. That the saga of the young generation grows courage, bellicosity, fearlessness is brought up. Name of folklore hero, a symbol of courage.

In addition to being co-culture folklore legend of the Turkic peoples and the common pedagogical opinion. Saga of bellicosity young people, education is an important tool in the spirit of heroism.

Key Words: Koroghlu,  Epic, patriotism,  heroism

Azerbaycancın kahramanlık destanlarında özellikle halkın hayatı ile ilgili tarihi hadiselerden, onun hak-adalet ve hürriyet(esaretten kurtuluş) uğrunda yaptığı az mücadeleden bahis edilir. Böyle destanların kahramanları halk içinden çıkmış mert ve yiğit insanlar olur ki,  onlar genç neslin eğitiminde, talim ve terbiyesinde en güzel ve değerli örnekleridir. Böyle destanlardan birisi Köroğlu destanıdır.

Türklerin yarattığı halk edebiyatı incilerinden Alp Er Tunga, Erkenekon, Göç, Manas, Oguz Kağan, Dede Korkut gibi destanlar halkın en iyi kültürel örnekleridir. Hepsi de büsbütün terbiye vasıtasıdır ki, bunların en güzel örneği Köroğlu destanıdır. Gençlerimiz kahramanlığı, vatanseverliği, mertliği, cesareti destan kahramanlarımızdan öğrenir, özellikle Köroğlu destanından.

İlk bakışta destanlar insanların hayal âlemini yansıtan masallar gibidirler. Derin bir bakış açısına sahip olanlar bu masalların yapılarında  insanları kahramanlığa, vatanseverliğe, cesarete, adalete, mertliğe çağıran motifleri görürler.. Halk arzuladığı nitelikleri, istediği arzuladığı özellikleri destanlar vasıtasıyla insanlara yansıtmışlar ki, Köroğlu destanında bunu açık bir şekilde görmek mümkündür.

Köroğlu ismi Azerbaycan halkının en sevimli destan kahramanlarından biridir. Köroğlu adı halkımızın yiğitliği mütevazılıği, vatanseverliği simgesine çevrilmiştir. Baba ve anneler bugün de evlatlarına Köroğlu ismi veriyorlar ve bununla sanki evlatlarının gelecekte vatanını, yurdunu, milletini seven, toprağı uğrunda mertlikle savaşan, her zaman halkının yanında olan yiğit bir evlat olacağının temelini ortaya koyuyorlar. Köroğlu şarkılarımızda, türkülerimizde, koşmalarımızda, ninnilerimizde çok seslenen bir isim olmuştur. Bütün bunlar da gençlerimizin talim ve terbiyesinde, başarılı eğitim-öğretim faaliyetlerinde olumlu etkisini gösterir.

Milletlerin yaşadıkları büyük olaylar insanların hafızalarında silinmez bir yer tuttuğu için halklar bu olayları her gün yeniden hatırlamak istermişcesine destan ile dile getirmişlerdir ki, bu da yetişen genç nesli tarihimizle terbiye etmektir. Köroğlu destanı öz kökünü kadim destan ananelerinden almıştır. Bu destanda da Dede Korkut, Manas, Erkenekon gibi eski destanlarımızın izi duyulmaktadır. İşte XVI yüzyılda Anadolu’da baş gösteren Celali isyanları da böyle bir oluşuma katkı sağlamıştır. “Geçmişini bilmeyen geleceğine yön veremez.” atasözümüz destanlarımız ve oradaki olaylar için de geçerlidir. Destanlarımız Türk halklarının geçmişidir, bu günüdür, geleceğidir.  Onları yetişmekte olan genç neslimiz iyi bilmeli ve değerlendirmelidir. Tarihimizi bilmeden bu günümüzü de, yarınımızı da bilemeyiz.

Köroğlu Celaliler harekâtının öncülerinden biri olmuştur. XVI yüzyılın ortaları ve XVII yüzyılda Anadolu şehirlerini ve Azerbaycan topraklarını köylü harekâtı kaplamıştı. Şifahi halk edebiyatında Köroğlu’nun ismi ile ilgili hadiseler efsaneleştirilerek "Köroğlu" destanında kendisine yer bulmuştur. Destanda Köroğlu’nun iyi savaşçı, güzel koşmalar söyleyen kişilik özellikleri kabiliyetli bir şair ve âşık olarak korunmuştur. Destanda isimleri geçen kişilerin (Giziroğlu Mustafa bey, Bolu bey, Kosa Sefer, Cefer paşa, Hasan paşa ve b.g.) çoğunluğu tarihi simalardır ki, gençlerimiz onları öğrenmeli ve onların kahramanlığını örnek almalıdır.

Köroğlu’nun esas mekânı Bolu ili ve Çamlıbel Kalesi olmuştur. Bu gün de Azerbaycan topraklarının muhtelif bölgelerinde  "Çamlıbel" adlı çok sayıda kaleler mevcuttur. Azerbaycan’ın Tovuz bölgesinde Köroğlu mağarası bu gün de mevcuttur.  XIX yüzyıla ait menkıbelerde Çamlıbel’in adı çokça geçmektedir. Köroğlu Türk dünyasının ortak kahramanıdır ve ortak Türk destanıdır. Bu da genç nesilde bir Türklük şuurunun aşılanmasına etki etmektedir.

Köroğlu’nun vuruşmalardaki mertlik ve cesareti, yoksulların dostu, zulüm yapan zalimlere düşmanı olması onu halk kahramanına dönüştürmüştür. Yetişen genç neslin terbiyesinde bir örnek olarak, onların eğitiminde, manevi ve ahlaki değerleri benimsemesinde mühim bir terbiye vasıtasıdır.

Yapılan pedagojik, psikolojik deneylerden anlaşılmıştır ki, askeri marşlar, savaş, kahramanlık, vatanseverlik şarkıları askerlerin manevi terbiyesinde, onların cepheye yollanmasına psikolojik, manevi faktör olarak büyük rol oynuyor. Bu tür nağmeler gençlerin savaş ruhunu, fetih azmini artırır, onları daha yoğun savaşlara hazırlar.            Köroğlu karakteri vatanseverlik, yiğitlik, kahramanlık, mertlik ve cesaret karakteridir. Köroğlu ve onun kahramanları Azerbaycan halkına özgü olan en güzel özellikleri kendinde ifade ediyor.

Köroğlu gençlerimiz için bir Vatanseverlik örneğidir. Köroğlu halkın içinden çıkmış, halk için fedakârca mücadele etmiş bir kahraman, cesur, hem de bir âşık olmuştur.

Destanda bilindiği gibi, Köroğlu’nun bir elinde kılıç, bir elinde saz olmuştur.  Mücadeleye sazla girip, yapılan mücadeleden sonra da sazı göksüne basarak söz ve türkü söylemeye başlamıştır. "Köroğlu" destanındaki koşmalar bu gün de büyükten-küçüğe hepinin dilinde ezberden söylenebilmektedir. Şunu açıkça ifade etmek gerekir ki Azerbaycan besteci Üzeyir Hacıbeyli doğuda ilk defe olarak "Köroğlu" destanının motifleri asasında "Köroğlu" operasını yazmıştır Devlet Opera ve Balesinde. Demek oluyor ki, bütün devirlerde Azerbaycan’ı tanıtma marşı gibi seslenmiş ve seslendirilmektedir. Bu uvertürü seslendirirken  insanda bir ruh  yüksekliyi yaşanır, sanki mücadeleye, vuruşmaya, kahramanlığa bir çağrıdır.

Köroğlunun Misri  kılıcı, Qıratı, Düratı bir  yıgıtlik, mertlik, simgesine dönmüşdür.  Büyük Azerbaycan şairi Nesiminin eserlerinde dafalarca Misri kılıc ifadesi kullanılmışdır.

Azerbaycan’da “Misri” sözü sert, dayanıklı anlamlarında işlenilir. Nevruz Bayramı törenlerinde yumurta dövüştürüldüğünde diğer yumurtaları kıran yumurtaya “Misri yumurta” denir. Dede Korkut destanında da Türklerin kılıca verdiyi önemi bir daha bakmak gerekir:

“Kara Polat kılıcın körelmesin!”

“Kılıcıma doğranayım!”

“Okuma hedef olayım!”

Azerbaycan Türkleri arasında kılıç, saz ve ney parlaklık ve ışık gücüne sahiptir. Azerbaycan halk danslarında kılıçla dans da vardır. Köroğlu destanında ışık ve yıldırım tanrısı kılıca çevrilerek düşmanları bir anda yok eder.

Kıratı koşturup yollarda yordum,

Düşman karşısında mertçe durdum,

Aldım Rövşen yiğit, Çamlıbel yurdum

Lakin ovalığına, geldim ha geldim

Arap paşa, sana bir arz eyleyeyim,

Yerim haber alırsan, Murat beyliyim

Yağı düşman, kavga başlarsa,

Eğri kılıç elde, düşman kovalarım

Köroğlu şiirleri gençlerimizde geniş dünya görüşü, Türklük şuuru, Türklük kimliği aşılar. Yetişen genç nesil iyice anlar ki, Türk halklarının ortak medeniyeti, kültürü edebiyatı, tarihi, dili, dini vardır.

Benden selâm olsun Bolu beyine

Çıkıp şu dağlara yaslanmalıdır

Ok gıcırtısından gürzün sesinden

Dağlar seda verip seslenmelidir

Düşman geldi tabur tabur dizildi

Alnımıza kara yazı yazıldı

Tüfek icad oldu mertlik bozuldu

Eğri kılıç kında paslanmalıdır

Köroğlu düşer mi yine şanından

Ayırır çoğunu er meydanından

Kırat köpüğünden düşman kanından

Çevrem dolup şalvar ıslanmalıdır.

Köroğlu her zaman halkımızın en sevimli destanı olarak sevilmiş ve bu gün de sevilmektedir.

KAYNAKCA

1.Köroğlu. Bakü: Lider, 2005.

2. Azerbaycan halkının kahramanlık destanı. Bakü, 1941.

3. Tahmasib M.H. Azerbaycan halk destanları. (Ortaçağ), Ankara: Bilim, 1972.

4. Başirli X.B. "Köroğlu" eposunun Poetikası (doğuşu ve sanatsal sistemi). Avtoreferat, yayınlanmamış doktora tezi. İstanbul: 2005.

5. Enver Uzun. Köroğlu.Tarbzon, 1997.

6. Rüfet Latif oğlu Huseynzade. Kadim ve orta asrlarda Azerabycanda tarbiye, tahsil ve pedaqoji fikir. Bakü: Nurlar, 2007.

Prof. Dr. Rufat Latifoğlu HÜSEYİNZADE

Azerbaycan Öğretmenler Enstitüsü

Pedagojik Bölüm Başkanı

e-mail: prof.rufat@mail.ru

+994-50 - 336-46-52