DAMIZLIK HAYVAN YETİŞTİRİCİLİĞİ:2 KIZGINLIK NEDİR?

BÖLÜM-II

DAMIZLIK HAYVAN YETİŞTİRİCİLİĞİ

KIZGINLIK NEDİR?

Yeni bir yavrunun çekirdeğini oluşturacak yumurtanın boşa gitmemesi, döllenip yavru haline gelmesi için doğa hayvanlara bir istek vermiştir. Bu istek, erkek hayvanı arama isteme şeklinde belirirken dişilik organlarında da döllenen yumurtayı barındırabilecek şekilde değişiklikler olur.

Bu değişikliklerin belirmesine kızgınlık (hırap) denilmektedir. İneklerde daha özel olarak boğasaklık,

Tohumlama veya aşımdan muhakkak gebelik isteniyorsa hayvanların kızgınlıkta olduğu zamanlar tohumlanmaları veya aştırılmaları lazımdır. O halde hayvan sahipleri hayvanlarının kızgın olduğunu anlayıp, ayırmayı bilmelidir. Kızgınlığın başlangıcında şans  % 44.0, Kızgınlığın ortasında % 82.5, Kızgınlığın sonunda % 75.

İNEKLER KIZGINLILARINI GÜNÜN HANGİ SAATLERİNDE DAHA ÇOK BELLİ EDER?

Saat 06.00- 12.00 % 22
Saat 12.00- 18.00 % 10
Saat 18.00- 24.00 % 25
Saat   24.00-06.00% 43

Tablodan anlaşılacağı gibi ineklerin yarısına yakını kızgınlıklarını gece 12 ile sabah 6 arasında göstermektedirler. Bu yüzden gece yatmadan önce mutlaka inekler kızgınlık yönünden mutlaka kontrol edilmelidir.

İNEKLERİN KIZGINLIKLARI KAÇ GÜNDE GÖRÜLÜR?

İneklerin kızgınlıkları 16-24 gün (ortalama 21 gün) arasında bir görülür. Hasta ve gebe olmayan inekler bu sürelerde bir kızgınlık gösterip boğa isterler. Günümüz şartlarında boğa bulunmadığı için bu takibi yetiştiricinin yapması gerekmektedir. Mutlaka kayıt altına alınması gerekmektedir. Yetiştirici ineklerinin kızgınlıklarını tohumlama yaptırmasa bile kayıt etmelidir. Tohumlamalardan yüksek gebelik oranının elde edilmesi ineklerin kızgınlarının bilinmesine bağlıdır.

İNEKLERDE KIZGINLIK BELİRTİLERİ NELERDİR

1-Kafası havadadır, mütemadiyen çeker, koklanır
2-Göz bebeği büyür
3-İştahı azalır, ağzı salyalanır, sık sık böğürür,
4-Sinirli heyecanlıdır
5-Süt verimi azalır
6-Başka ineklere atlar, boğa peşinde gezer
7-Gerisinden şeffaf bir akıntı gelir
8-Dölerme organının içi kırmızımtıraktır, şişkindir
9-Başka ineklerin atlamasına izin verir.?

**östrusun başlaması ile birlikte inekte geçici bir iştahsızlık görülebilir,

**o günkü süt veriminde azalma dikkati çekebilir,

**kızgınlıktan hemen önce diğer ineklerin üzerine atlama isteği artar,

**çevreye karşı aşırı ilgi, temas kurma, diğer inekleri yalama ve bazı hallerde bakıcısına normalin dışında gösterdiği ilgi ,

**bel bölgesine masaj yapıldığında belini çökertmesi ve kuyruğunu kaldırarak biraz yana yönlendirmesi,

**genel huzursuzluk bağırma ve arayan bir yüz ifadesi,

**önemli dış semptomlardan biri de, kısmen kızgınlığın hemen öncesinde, özellikle artan ölçülerde kızgınlıkta görülen kızgınlık sonrası dönemde azalan müköz kızgınlık akıntısı, halk arasındaki deyimle ''ÇARA'' dır. Bu akıntı renksiz, ipliksel karakterdedir. Vulva dudağından tarsal ekleme kadar kopmadan uzayabileceği gibi kuyruk hareketleri ile etrafına da bulaşabilir.

**bütün bu semptomların yanında ineğin kızgınlığın başında, ortasında ve sonunda

KENDİ ÜZERİNE DİĞER HAYVANLARIN ATLAMASINA İZİN VERMESİ ÇİFTLEŞMEYE HAZIR OLUP OLMADIĞININ EN ÖNEMLİ DELİLİDİR. (PARASİKLİK ÖSTRUS) KIZGINLIK SÜRELERİ ORTASINDA GÖRÜLEN KIZGINLIK NEDİR?

İneğini tohumlatan yetiştiriciler, tohumlama tarihinden yaklaşık 8-10 gün sonra, veteriner hekimi arayıp tohumlattığı ineğin tekrar kızgınlık gösterdiğini bildirerek aynı ineğin tekrar tohumlanmasını isteyebilir. Zira inek gerçekten kızgınlık belirtileri göstermiştir ve bu durum muayene edilerek anlaşılabilir. Böyle bir durumda ineğin tohumlanmasına gerek yoktur.

KIZGINLIK SONRASI GÖRÜLEN KANAMALAR NEDİR?

Sığırların kızgınlık gösterdiklerinin bir kanıtı da, kızgınlık sona erdikten yaklaşık 48 saat sonra vulva dudaklarından görülen kanamadır. Bu olaya nadiren ineklerde, sıklıkla düvelerde (ineklerde % 60, düvelerde % 80) rastlanılır. Tamamı ile fizyolojik bir olaydır. Bazı yetiştiriciler tohumlattıkları hayvanlarında kanama gördüklerinde, gebe kalmayacakları inanışı içerisindedirler. Yetiştiriciler bu yanlış inanıştan dolayı aydınlatılmalıdır. Kanama gösteren bir hayvanın tohumlanması hiçbir anlam ifade etmez, çünkü böyle bir inekte yaklaşık 48 saat önce kızgınlık sona ermiş demektir.

KIZGIN İNEKLERİ TESPİT EDEBİLMEK İÇİN NE YAPILMALIDIR?

1-inekleri daima göz önünde bulundurmak, hallerinde görülen anormallikleri tespit etmek lazımdır. Diğer bölümlerde anlatılan kızgınlık belirtileri görülürse ineği ayırmak gerekir. İneklerde kızgınlığı belirlemek için günde dört kez yarım saat ara ile inekleri takip etmek gerekir. Bu sayı ve süreye uyulmadığı zaman kızgınlıkların gözden kaçırılma riski vardır.

2-yetiştirme kaydı tutulmalıdır. Bir deftere her ineğin doğurduğu, kızgınlık gösterdiği, tohumlandığı tarihler yazılmalıdır. Kızgınlık gösterip tohumlandığı tarihten 18-21 gün sonraya gelen tarih hesaplanarak o günlerde ineğe dikkat etmelidir.

Bu kayıtlar ineklerin gösterdikleri aksaklıklar hakkında hayvan sahibine, gerektiğinde veteriner hekime değerli bilgiler verirler.

3-her tohumlamadan sonra veteriner hekimler ya da suni tohumlama teknisyenleri hayvan sahiplerine bir tohumlama belgesi verirler. Bu belgede tohumlama tarihi de yazılıdır. Bu tarihten 18-21 gün sonrası hesaplanarak ineklere o tarihlerde daha çok dikkatli takip yapılmalı, kızgınlık gösterip göstermediği takip edilmelidir.

Bu belgeler bu konularda size büyük yardımcı olurlar. Onun için bu belgeleri kaybetmeyiniz saklayınız hatta bu belgeler ile yürürlükte olan kanunlara göre suni tohumlama priminden yararlanabilirsiniz. Ayrıca bu belgeler yavruların satışında size faydalı olarak satış fiyatının artmasını sağlar.

4-bazen gebe ineklerde yalancı kızgınlık gösterebilirler. Böyle inekler dikkatsizce zorlanarak tohumlanmaya çalışılırsa zorlama sonucunda düşüklere neden olunabilir. Onun için dönen ineklerin tohumlama belgeleri ile götürülmesi tohumlama yapan kişiyi dikkatli davranmaya zorlar ve kazaları önler.

DİŞİ DÖLERME ORGANLARININ EN ÖNEMLİ KISMI YUMURTALIKLAR VE ÇALIŞMASI NASILDIR?

Hayvanları belli bir süre yavru vererek, süt ve diğer verimleri nedeniyle beslediğimize göre, bir yıl gebe kalmayan, doğurup süt vermeyen bir inek boşu boşuna beslenmiş ve masraflarının karşılığını vermemiş olur.

Yumurtalıklar dişi dölerme organlarının en iç kısmında, karın boşluğunda bulunurlar. Fındık büyüklüğünden ceviz büyüklüğüne kadar olurlar. Bunların üzerlerinde her 18-21 günde ufak şişlikler (follikül) oluşur, açılır ve içlerinden yumurta çıkar. Bu yumurtalar buradan ayrılarak ufak bir borucuk aracılığı ile (rahimin) içine geçerler.

                    (İkinci Bölüm Sonu-Devamı Var)